Na podstawie
Hi-Fi News, sierpień 1970
Dźwięk dookolny z dwukanałowego stereo
Michael Gerzon

Ostatnio pojawiło się duże zainteresowanie kwadrofonicznym (4-kanałowym) odtwarzaniem dźwięku. Na ogół uważa się, że cztery kanały są niezbędne do odtworzenia prawdziwego “otoczenia” stereo, ale ten artykuł opisuje metodę uzyskania oryginalnego dźwięku przestrzennego efektu stereo z odpowiedniego konwencjonalnego dwukanałowego nagrania stereo. Aby uzyskać kwadrofoniczny dźwięk ze zwykłej stereofonicznej płyty wymagane są dwa systemy stereo, a eksperyment można łatwo przeprowadzić z przyjaciółmi którzy mają podobne systemy stereo. Nie trzeba specjalnych elektronicznych ani praktycznych umiejętności, by ustawić wymagany sprzęt. Każdy z entuzjastów hi-fi w całym kraju może poczynić wkład w wiedzę o kwadrofonii zgłaszając własne doświadczenia z układem czterech głośników opisanym poniżej.

Podobna metoda odtwarzania stereo przez cztery głośniki została ostatnio opisana przez Petera Bouwer’a (w wydaniu kwietniowym), ale tamta metoda pozwala jedynie na reprodukcję dźwięków zewsząd wokół słuchacza, zamiast tworzyć iluzję dodatkowej przestrzenności.

Na pierwszy rzut oka wydaje się niemożliwe, by z taśmy lub płyty stereo odtworzyć dźwięki wokół słuchacza. Jednak wystarczą dodatkowe informacje zawarte w wielu zwykłych sygnałach stereo, by umożliwić odtworzenie dźwięków za słuchaczem, jak również z każdej strony i z przodu. Eksperymentalna konfiguracja używana przez autora zawierała cztery głośniki i dwa podwójne tory wzmocnienia, ułożone jak na rysunku. Dźwięki doprowadzana do czterech głośników były następujące: lewy głośnik był zasilany lewym kanałem, prawy był zasilany prawym kanałem, głośnik “z przodu” był zasilany sumą dwóch kanałów, a tylny głośnik był zasilany różnicą “pomiędzy” dwoma kanałami.

Celem jest, by dźwięk nagrany po lewej stronie był odtwarzany głośno z lewego głośnika, nieco ciszej przez przednie i tylne głośniki, i by nie był odtwarzany z prawego głośnika; w ten sposób pojawi się dźwięk pochodzący z lewej strony słuchacza. Podobnie dźwięk który jest zarejestrowany tylko przez prawy kanał będzie wydawał się pochodzić z prawej strony słuchacza. Dźwięk który jest zapisywany jednakowo na obu kanałach powinien być odtworzony głośno przez przedni głośnik, nieco ciszej przez każdy z głośników bocznych, i nie powinien być odtwarzany wcale z tylnego głośnika, a taki dźwięk będzie wydawał się pochodzić z przodu słuchacza. Dźwięk który został zarejestrowany poza fazą przez oba kanały, ale równie głośno na każdym, zostanie odtworzony głośno z tylnego głośnika, mniej głośno z głośników bocznych i wcale nie z przedniego głośnika; tak wydobywa się dźwięk za słuchaczem (mówi się, że sygnał stereo jest poza fazą, jeśli sygnał audio na prawym kanale ma przeciwną biegunowość do sygnału na lewym kanale).  Jest więc możliwe reprodukowanie dźwięków ze wszystkich stron słuchacza.

***

W czerwcu 2018 zamierzamy powtórzyć eksperyment Gerzona w naszym studio ( z obecnością publiczności). Szczegóły wkrótce.